W społeczeństwie psychopatia jest terminem, który budzi niepokój i fascynację jednocześnie. Charakteryzujący się wyjątkowo specyficznymi cechami, psychopata wzbudza wiele pytań i wątpliwości dotyczących swojej tożsamości oraz wpływu na relacje interpersonalne. Czym tak naprawdę jest psychopatia? Jakie cechy wyróżniają jednostki o tej osobowości? A przede wszystkim, jak psychopatia wpływa na związki międzyludzkie?
Kim dokładnie jest psychopata?
Psychopata – geneza słowa wywodzi się z połączenia dwóch greckich terminów: „psyche”, oznaczającego „dusza”, oraz „pathos”, tłumaczonego jako „cierpienie”. Pierwotnie termin ten obejmował różnorodne patologie związane z funkcjonowaniem umysłu, jednak z czasem jego znaczenie uległo zawężeniu.
Obecnie „psychopatia” to termin stosowany głównie do opisania specyficznych, nieprawidłowych cech osobowości u ludzi. Jak więc można rozpoznać psychopatę?
Psychopata – tożsamość i rozpoznawanie
Chociaż charakterystyczne cechy psychopaty są stosunkowo wyraźne, to jednak określenie tego zagadnienia wcale nie jest proste. Pomimo powiązań z psychiatrią, sama specjalizacja ta nie diagnozuje psychopatii jako takiej. Psychiatria korzysta z terminów takich jak „psychopatyczny” czy „psychopata”, jednak w klasyfikacjach, takich jak ICD-10 czy DSM-V, brakuje bezpośrednich jednostek diagnozujących psychopatię.
W tych systemach klasyfikacyjnych spotyka się jednostki związane z psychopatią, takie jak zaburzenia osobowości antyspołecznej i dyssocjalnej. Podobnie jest związane z łączeniem psychopatii i socjopatii, chociaż to oddzielne jednostki, czasem bywają mylone. Rozpoznanie psychopatii nie jest jedynie oparte na subiektywnej ocenie specjalistów.
Istnieją specjalistyczne testy psychologiczne, takie jak Skala Skłonności Psychopatycznych R. Hare’a, Inwentarz Osobowości Psychopatycznej oraz skala Kompleksowej Oceny Osobowości Psychopatycznej, które mogą podsunąć podejrzenie obecności psychopatii u danej osoby.
Psychopata – cechy rozpoznawcze
Rozpoznanie psychopatii jest trudne, ponieważ psychopaci potrafią się maskować i bywają wyjątkowo ujmujący. W kulturze często kojarzy się ich z przemocą i brakiem wyrzutów sumienia, lecz to tylko część ich charakterystyk.
Psychopatę cechuje:
- Brak empatii i zrozumienia dla uczuć innych ludzi.
- Lekceważenie norm i autorytetów.
- Skłonność do kłamstw.
- Umiejętność manipulacji innymi.
- Zmniejszone lub brak lęku i strachu.
- Brak poczucia odpowiedzialności.
- Wzmacnianie przekonania o własnej wyjątkowości i obwinianie innych.
- Niska tolerancja frustracji i skłonność do agresji.
- Umiejętność usprawiedliwiania własnych zachowań.
Psychopata – przyczyny
Przyczyny psychopatii wciąż nie są w pełni zrozumiane. Rozważa się genetyczne i neurologiczne podstawy, jak również wpływ traumatycznych doświadczeń w dzieciństwie, takich jak molestowanie seksualne. Interesująca teoria łączy psychopatię z mechanizmami ewolucyjnymi, porównując psychopatów do pasożytów, wykorzystujących innych dla własnych korzyści. Mimo to, ta i inne teorie są nadal badane i kontrowersyjne.
Psychopata w związku – późne rozpoznanie
Psychopaci mogą ukrywać swoje cechy, być uroczy i przyciągający. W związku z nimi nie zawsze łatwo dostrzec charakterystyczne cechy, takie jak skłonność do przemocy. To, że żyje się z psychopatą, może być ujawnione dopiero po pewnym czasie.
W przypadku rozpoznania psychopatii u partnera, zakończenie toksycznego związku jest zazwyczaj najlepszym wyjściem.
Leczenie psychopatii
Leczenie psychopatii jest trudne. Brak konkretnych leków na tę chorobę sprawia, że terapie psychoterapeutyczne, takie jak terapia systemowa czy poznawczo-behawioralna, są jednymi z głównych podejść. Skuteczność terapii jest jednak niska, a osoby z psychopatią zazwyczaj nie widzą potrzeby leczenia.
